Yerüstü su ehtiyatları
Azərbaycanın su ehtiyatları Cənubi Qafqazın digər ölkələri ilə müqayisədə məhduddur və bütöv regiondakı su ehtiyatının yalnız 15 %-ni əhatə edir.
Ölkənin yerüstü su ehtiyatlarının mənbələrini çaylar, göllər, su anbarları və buzlaqlar təşkil edir. Yerüstü su ehtiyatları əsasən çaylarda cəmlənmişdir. Çay sularının ehtiyatlarının 67-70%-i qonşu ölkələrin ərazisində, qalanı isə (yerli axım) ölkəmizin daxili çaylarında formalaşır. Çay sularının ümumi təbii ehtiyatları 28,5-30,5 km3, qonşu ölkələrdən transsərhəd çaylarla daxil olan su ehtiyatları 19,0-20,5 km3, yerli axım 9,5-10,0 km3 təşkil edir.
Quraqlıq illərdə su ehtiyatları 22,6-27,0 km3-ə qədər azalır. Müvafiq olaraq, bu suların 17,1–14,3 km3 transsərhəd çaylarına aiddir. Kür və Araz çaylarının su ehtiyatları qonşu ölkələrin ərazisində istifadəsi nəticəsində 20% qədər azaldılır. Bu da ölkədə su çatışmazlığının artmasına gətirib çıxarır (ildə təqribən 4-5 km3) və Azərbaycanda su tələbatının ödənilməsində çətinlik yaradır.
İqlim dəyişmələrinin təsiri nəticəsində su ehtiyatlarımız son onilliklərdə azalmışdır və beynəlxalq iqlim modellərinə əsasən onların gələcəkdə də azalma ehtimalı var. Ölkə əhalisinin artması, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin inkişafı və suvarılan kənd təsərrüfatı sahələrinin genişlənməsi səbəbindən suya olan təlabat artan templə irəliləyir.
Son 33 ildə yerli çaylarda 1991-2023-cü illərdə sululuğun 1961-1990-cı illərlə müqayisəli 5,0 %-dən 21,2 %-dək, Transsərhəd çaylarda isə 9,1 %-dən 21 %-dək azalmışdır.
Tranzit çaylarda 1991-2023-cü illərdə illik orta su sərfinin 1961-1990-cı illərlə
müqayisədə dəyişməsi
Daxili çaylarda 1991-2023-cü illərdə illik orta su sərfinin 1961-1990-cı illərlə
müqayisədə dəyişməsi
Müşahidə məlumatlarının təhlili göstərir ki, son 10 ildə azalma özünü daha çox göstərərək Transsərhəd çaylarda illik su sərfi 5-54 %, daxili çaylarda isə 2-65 % arasında azalmışdır.
Tranzit çaylarda son 10 ildə illik orta su sərfinin çoxillik norma ilə
müqayisədə dəyişməsi
Respublikanın daxili çaylarında son 10 ildə orta illik su sərfinin çoxillik dəyişməsi
Ölkənin yerüstü su ehtiyatlarının mənbələrini çaylar, göllər, su anbarları və buzlaqlar təşkil edir. Yerüstü su ehtiyatları əsasən çaylarda cəmlənmişdir. Çay sularının ehtiyatlarının 67-70%-i qonşu ölkələrin ərazisində, qalanı isə (yerli axım) ölkəmizin daxili çaylarında formalaşır. Çay sularının ümumi təbii ehtiyatları 28,5-30,5 km3, qonşu ölkələrdən transsərhəd çaylarla daxil olan su ehtiyatları 19,0-20,5 km3, yerli axım 9,5-10,0 km3 təşkil edir.
Quraqlıq illərdə su ehtiyatları 22,6-27,0 km3-ə qədər azalır. Müvafiq olaraq, bu suların 17,1–14,3 km3 transsərhəd çaylarına aiddir. Kür və Araz çaylarının su ehtiyatları qonşu ölkələrin ərazisində istifadəsi nəticəsində 20% qədər azaldılır. Bu da ölkədə su çatışmazlığının artmasına gətirib çıxarır (ildə təqribən 4-5 km3) və Azərbaycanda su tələbatının ödənilməsində çətinlik yaradır.
İqlim dəyişmələrinin təsiri nəticəsində su ehtiyatlarımız son onilliklərdə azalmışdır və beynəlxalq iqlim modellərinə əsasən onların gələcəkdə də azalma ehtimalı var. Ölkə əhalisinin artması, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin inkişafı və suvarılan kənd təsərrüfatı sahələrinin genişlənməsi səbəbindən suya olan təlabat artan templə irəliləyir.
Son 33 ildə yerli çaylarda 1991-2023-cü illərdə sululuğun 1961-1990-cı illərlə müqayisəli 5,0 %-dən 21,2 %-dək, Transsərhəd çaylarda isə 9,1 %-dən 21 %-dək azalmışdır.
Tranzit çaylarda 1991-2023-cü illərdə illik orta su sərfinin 1961-1990-cı illərlə
müqayisədə dəyişməsi
Daxili çaylarda 1991-2023-cü illərdə illik orta su sərfinin 1961-1990-cı illərlə
müqayisədə dəyişməsi
Müşahidə məlumatlarının təhlili göstərir ki, son 10 ildə azalma özünü daha çox göstərərək Transsərhəd çaylarda illik su sərfi 5-54 %, daxili çaylarda isə 2-65 % arasında azalmışdır.
Tranzit çaylarda son 10 ildə illik orta su sərfinin çoxillik norma ilə
müqayisədə dəyişməsi
Respublikanın daxili çaylarında son 10 ildə orta illik su sərfinin çoxillik dəyişməsi
